Nói đến Nguyễn Hiến Lê thì chắc ai cũng nghĩ liền tới "Đắc nhân tâm" hay "Quảng gánh lo đi mà vui sống", hai tác phẩm được bác Lê chuyển ngữ từ How to Win Friends and Influence People và How to Stop Worrying and Start Living... Thế nhưng ít ai biết rằng bác ấy là tác giả của hơn 100 đầu sách từ học làm người, sách nghiên cứu, lịch sử văn hóa và văn học dịch.
Đắc
nhân tâm đề cập đến những cách ứng xử để lấy lòng người khác theo kiểu
"kỷ sở bất dục, vật thi ư nhân". Hành động đó cũng tốt thôi nếu không vụ
lợi hoặc là hành động xuất phát từ lòng mình. Nếu không, nó là hành
động giả dối vl ra, thà không làm còn hơn. Và hơn nữa, cái mục đích của
đời mình không phải là đi làm vừa lòng người khác.
Do
vậy, nếu bạn đã dư lòng tốt ở trong người, bụng lại ngập tràn nhân cách
mà chưa biết cách nào để tuôn ra cho người khác hưởng nhờ thì đây là
quyển sách dành cho bạn. Còn nếu bạn là hạng người tư cách khiếm khuyết
thì nên như mình, tránh xa quyển này ra. Yên tâm đi, mình cũng giống bạn
thui, cũng biết đến bác Lê qua quyển đắc nhân tâm. Còn quyển quẳng gánh
lo đi mà vui sống thì chưa đọc vì thứ nhất nó cũng là sách dịch, thứ
hai là nó đồng tác giả với Đắc nhân tâm.
Thay
vì tốn thời gian đọc hai quyển đó thì mình khuyên bạn nên tìm đọc vài
tác phẩm do bác ấy tự tay viết thì hay hơn nhiều: Tương lai trong tay
ta, Sử thế giới, Hồi ký. Sách của bác ấy được trình bày kiểu như đang
nói chuyện với độc giả vậy, vừa giảng giải đôi khi khuyên bảo thứ này
thứ nọ, đôi khi lại kể chuyện đời mình một cách rất chọn lọc (không bla
bla như Vương Hồng Sển).
Trong
bài này, mình sẽ tập trung giới thiệu cho các bạn về quyển tương lai
trong tay ta, hai quyển kia mình sẽ giới thiệu chi tiết khi khác. Thỉnh
thoảng cũng có bạn hỏi mình nên đọc sách gì, vì có nhiều thể loại quá
không biết bắt đầu từ đâu. Quyển đầu tiên mình phăng ra ngay không cần
suy nghĩ chính là đây..
Cầm
quyển tương lai trong tay ta lên nhiều khả năng là bạn sẽ cảm thấy phấn
khích ngay từ lời tựa cho xem (nếu bạn là hạng trung nhân, còn nếu bạn
là hạng vĩ nhân thì quyển này không đáng cho bạn ngó tới nhé).
Nhớ
lại những lầm lỗi trước, sao mà nhiều thế! Kể làm sao cho khỏi rườm?
Cho nên tôi chỉ lựa những điều quan trọng mà hồi trên dưới hai mươi năm
tuổi ít ai để ý tới. Và tôi thấy những điều đó có thể gòm làm sáu bảy
mục:
- Tìm một nhân sinh quan, tự hỏi sống để làm gì, đời người ra sao?
- Nhận rằng bổn phận mỗi người là tạo hạnh phúc cho bản thân và cho người xung quanh.
- Muốn làm tròn bổn phận, phải giữ gìn sức khỏe và tu luyên trí để làm việc.
- Nhưng phải biết cách làm việc cho hiệu quả
- Rồi làm việc xong thì phải nghỉ, kiếm được tiền thì phải tiêu, vậy vấn đề hưởng thú ở đời cần thiết như vấn đề phục vụ xã hội.
- Phải lo tính cho tuổi già khỏi bệnh tật, túng thiếu mà thành một gánh nặng cho gia đình xã hội
-
Sau cùng vấn đề quan trọng nhất với thanh niên là vấn đề hôn nhân, vì
có khéo lựa bạn trăm năm thì mới có người giúp đỡ, mới vui vẻ, mới hăng
hái làm việc, mới hưởng hạnh phúc ở đời được.
Đó
là những điều quan trọng theo tôi, đại loại có bấy nhiêu. Tôi nhận rằng
nhân sinh quan của tôi rất tầm thường mà những kinh nghiệm của tôi cũng
tầm thường nữa. Bạn là hạng trung nhân như tôi thì hãy đọc cuốn này;
nếu trái lại bạn nuôi cái lý tưởng noi theo những bậc siêu nhân, những
vị thánh mà cải tạo xã hội để cứu vớt cả nhân loại thì tôi xin cung kính
ngưỡng mộ bạn, sách của tôi không đáng cho bạn ngó tới.
Theo
một mớ điều ở trên, quyển sách triển khai chủ đề trên theo các chương:
Nguyên tắc sống, chăm lo sức khỏe, làm việc, trở thành bất hủ trong cuộc
đời này (khái niêm bất hủ của bác ấy ngộ nghĩnh lắm), tu tâm luyện trí,
về hôn nhân và hưởng tuổi già. Ngoài ra, bác ấy còn bonus cho các bạn
nữ cả một chương luôn.
Về
nguyên tắc sống, bác khuyên mọi người khi vào đời phác họa cho mình một
nhân sinh quan, thứ mà có thế định hình mục đích của bạn sống ở đời
này. Bác cũng nói đến nhân sinh quan của mình để đọc giả có thể hình
dung khỏi bị mơ hồ mà hiểu sai, phí cả đời này. Khi đã đã phác họa cho
mình, bạn sống cho hợp những quy tắc, nhân sinh quan của mình.
Về
sức khỏe, bác quan điểm là phải vận động mỗi ngày thường xuyên. Bác còn
quan niệm con ngườii chỉ nên làm việc trí óc nửa ngày, nửa ngày còn lại
làm việc tay chân để có ích cho sức khỏe của mình. Nhưng bác không ủng
hộ cho việc bỏ nhiều thời gian cho việc tập thể dục, mỗi ngày chỉ cần 15
phút là đủ. Sức khỏe của bạn có tốt, bạn mới có thể dễ dàng cảm thấy
khoan khoái, vui vẻ mà làm việc được. Ngoài ra, bác cũng khuyên mọi
người nên tìm hiểu kiến thức về sức khỏe, và phải hiểu cơ thể chính mình
mà có thể phòng hoặc khá hơn có thể tự chữa khỏi cho mình những bệnh
nhỏ nhặt mà không cần tới bác sĩ.
Về
làm việc, bác khuyến khích mọi người phải yêu lấy công việc mình làm
nhưng phải làm việc có điều độ, tránh làm quá sức mà tổn hại đến sức
khỏe mà làm mất đi cái thú ở đời. Khi cảm thấy mệt thì nên nghỉ. Bạn có
thể dạo phố, tán gẫu những khi bạn cần nghỉ ngơi nhưng khi làm thì làm
cho tới nơi tới chốn. Bạn cũng đừng vì tiền bạc địa vị mà tham công tiếc
việc chôn đầu vào nó, vì những thứ đó không làm nên giá trị của bạn ở
đờ, mình sẽ giải thích chi tiết ở dưới.
Trở thành bất hủ, bác đánh giá thấp về mức độ thành công/giá trị của một người trên phương diện giàu có.
Cái giá trị của một người không đo bằng địa vị, bằng cấp mà đo bằng sự
lợi ích của người đó đối với đồng bào, xã hội ngoài công việc mà người
đó làm để mưu sinh. Bạn
có thể sống lương thiện, nuôi dạy con cái nên người thì đó cũng là tốt
rồi, nhưng đó chỉ là bổn phận nghĩa vụ tối thiểu bạn phải hoàn thành ở
đời này. Bạn phải làm những việc không tư lợi, vì cái lợi đồng bào,
những việc đó mới quyết định giá trị của bạn ở đời này. Đại loại là mọi
hành động của bạn trong hiện tại đều trực tiếp/gián tiếp ảnh hưởng đến
người khác, đến thế giới này theo những cách khác nhau. Kể cả những việc
làm nhỏ nhặt nhất.
Mỗi
khi thấy chán nản, bạn có thể đọc lại câu chuyện của Emma Calve, cô kể
lại rằng "Hồi đó tôi cô độc. Tôi đã đợi một bức thư suốt một tuần lễ,
lòng lo lắng không xiết tả. Sau cùng thư tới tàn nhẫn cương quyết. Tôi
thất vọng ghê gớm. Tôi chỉ muốn chết. Tựa lan can, tôi nhìn dòng nước
sâu và tối. Thì một điệu ca văng vẳng tới tai tôi trong lúc tôi đau khổ,
giọng ca của một người lái đò vừa chèo vừa hát." Sau đó cô nhận ra mình
muốn hát lần cuối, cô lên một chiếc đò xuôi theo dòng kinh vắng vẻ và
hát say mê hết thảy các bài hát cô thuộc. Thế là hai bên bờ chen chúc
tán thưởng giọng ca của cô, cô phải trốn vào trong để được yên ổn. Hôm
sau, cô nhân một bức thư của đôi trai gái. Nhờ giọng hát của cô mà họ có
một đêm vui không khi nào quên được. "Tôi có thể cầu nguyện và cảm ơn
thượng đế cho tôi còn sống." Chỉ một giọng hát của người lái đò đã cứu
được mạng sống của danh ca Emma, và nhờ đó mà cô lại truyền lại niềm vui
cho đôi bạn trẻ mà nhờ đó họ có những giây phút không thể quên mà mỗi
năm họ đều nhớ đến và gửi thư cám ơn cô.
Vậy
nên ai cũng có thể bất hủ, ta không có khả năng làm được một bài thơ
hay thì ta có thể an ủi một em nhỏ, ta không thể sáng kiến ra phát minh
ra máy móc thì ta có thể trồng một cây chuối một cây me bên vệ đường cho
người đi đường có bóng mát và ăn trái. Trong đời sống luôn có những
việc nhỏ nhặt như vậy cho ta làm, xã hội có nhiều người như vậy mới là
xã hội văn minh.
Về
tu tâm luyện trí, không chỉ là trau dồi về kiến thức, mà bạn còn phải
rèn luyện óc thẩm mỹ và luyện cả tình cảm. Chắc ít ai từng nghe khái
niệm này nhỉ. Ngoài ra, bác còn nêu ra một số điều kiện cách thức cần có
để bạn có thể chuyên tâm rèn luyện bản thân. Thứ nhất là phải có sự cố
gắng, không cố gắng thì bạn có đọc bao nhiêu sách, tham gia hội thảo,...
nhưng bạn sẽ không nâng cao được trình độ. Thứ nhì, bạn phải có kế
hoạch và chương trình hằng tháng, hằng tuần. Kế đến, phải làm hăng hái
nhưng kiên trì làm, bớt giao du để dành cho mình một giờ tĩnh mịch. Và
cuối cùng là bạn sống phải giản dị. Về kiến thức, bạn nên học thêm một
sinh ngữ để để có thể dễ dàng tiếp cận với tài liệu vô tận có sẵn. Bác
có kể ra một số tác phẩm tiêu biểu và khái quát về kiến thức khoa học
phổ thông.
Phần tiếp sau mình chưa đủ trình đạt tới, bạn có thể tự đọc và cảm nhận nhé!
Mình
nhận tư tưởng quan điểm của bác Lê cũng rất bình dị, không đến mức cao
siêu, nhưng mình cảm thấy những tư tưởng đó khá là hợp với quan điểm của
mình từ trước tới giờ. Thứ đến, vì hợp mà mình nảy sinh những quyết
định thực hiện những điều tốt đẹp trước hết là đối với bản thân. Đọc
xong quyển này, mình có động lực khá là lớn để thực hiện những việc mà
mình ấp ủ, một trong những thứ rất tuyệt vời của nó là đã kéo được mình
ra khỏi "vùng an toàn" của bản thân.
- Thứ nhất mình đã và đang làm một cái thư viện gia đình cũng khá khá đầu sách tự tay mình chọn lọc, mình lấy tên là "Gác sách Hiến Lê" - theo tên bác Lê mà chưa hỏi ý bác Lê, mong bác Lê bỏ quá cho. Mình cũng không có mục đích đọc hết chỗ đó, đọc xong chỗ đó lăn ra thành con ma FA :D. Mục đích nhỏ bé là mong cho thế hệ tiếp theo trong gia đình có thể tiếp cận với sách dễ dàng hơn. Đơn giản thế thôi là mình có thể "bất hủ" ở đời này rồi.
- Thứ hai là cái hành trình "cãi lời" bác sĩ để trở thành marathoner trong ngót 2 năm. Mình vẫn đang tiếp tục nuôi dưỡng những mục đích xa hơn trong tương lai. Chạy bộ đem lại cho mình niềm hạnh phúc to lớn. Mặc dù khởi đầu với nó khá gian nan, nhưng giờ nó đã trở thành một thứ khó có thể thiếu với mình. Ngoài sức khỏe, chạy bộ còn rèn luyện mình rất nhiều về ý chí và sự kiên nhẫn. Mọi việc khi bạn đã quyết định làm thì phải tự tín vào bản thân, phải tin là mình có thể làm được, kiên trì làm lần lần bạn cũng sẽ tới đích, đừng nên có tâm lý mau thành sinh ra hỏng việc mà thất vọng.
Trong
giang hồ có câu: "Nhập trí tầm Nguyễn Hiến, Nhập đạo kiến Thu Giang".
Đối với mình, chữ trí thay bằng chữ chí thì thích hợp hơn. Ngày trước
cũng có đọc sách của Thu Giang Nguyễn Duy Cần, mà bác ấy nghiêm nghị
quá, đọc sách bác ấy mà chỉ sợ bác ấy trách phạt :D. Chứ mà hồi đó chịu
kiên nhẫn "kiến" bác ấy thì giờ chắc nhân cách đầy mình rồi.
Cái
thú đọc sách không biết đã đến với mình bao giờ, mình cảm thấy nó khá
thú vị. Nó sẽ thú vị hơn nữa khi bạn có thể tìm được một tác giả hợp với
tâm trí, tình cảm của bạn. Chu Tử có câu rất đúng: Chọn tác giả là như chọn người yêu. Vì
khi đọc sách, tác giả nghĩ gì, vui hay buồn, mừng hay giân thì bạn cảm
thấy như là chính mình vậy. Bạn có bao giờ đang đọc một quyển sách, đột
nhiên nghe tiếng gió xào xạc bên ngoài mà lòng bạn rộn ràng đến rạo rực
chưa? :)_) (Nếu chưa thì cũng chẳng sao, vì cái thế giới này có đủ thứ
để bạn dao động đến điên đảo rồi.) Nếu bạn chịu kiên nhẫn tìm cho mình
một tác giả hợp với bạn, thì bạn khó có thể mà buông bỏ cái sở thích
này. Cái sở thích mà "nhờ" nó mà đôi khi bạn bị cái xã hội thực dụng này
xếp vào cái thể loại ảo tưởng và xa rời thực tế :)_)